Karl Hreiðarsson

Það gerist ekki oft núorðið að ég skrifi um "alvöru" hluti á Internetið.  Eitt hef ég þó átt ósagt lengi.  Málefni sem fæstir þurfa þó að taka til sín, sem betur fer.  En fyrir tæpum 6 árum lofaði ég sjálfum mér að ef konan mín myndi lifa af krabbameinsmeðferð sem hún var í þá, skyldi ég skrifa um þá reynslu sem ég fékk af því að vera maki konu með krabbamein.  Gallinn er sá að ég man ekkert sérstaklega vel núna hvað það var þá sem ég vildi þá svona innilega koma á framfæri við umheiminn, ef þetta fengi nú allt farsælan endi.  En ég ætla að reyna.

Vorið 2007 greindist konan mín með brjóstakrabbamein.  Við vorum (og erum enn!) ung þegar það kom upp, hún rétt orðin 27 ára og ég árinu eldri.  Höfðum 3 mánuðum áður eignast okkar fyrsta barn.  Það var óneitanlega sérstök staða, en samt ekki á þann hátt sem flestir halda.  Þvert á móti var algjörlega frábært að hafa þennan gleðigjafa, Jakob Fróða, að hugsa um á meðan þessari meðferð stóð.  Leitin gekk ekkert sérstaklega hratt fyrir sig í upphafi enda nýbökuð móðir með allskonar flækjur í þessu brjóstakerfi.  Heimilislæknirinn okkar, Guðmundur Björgvinsson, ákvað þó að þetta þyrfti frekari skoðunar við og því er ég í aðstöðu í dag að skrifa þennan pistil með þessum hætti.  Þórdís Kjartansdóttir skurð- og lýtalæknir fór að leita og nokkrum vikum síðar var stóra og hrikalega K-greiningin komin.  Þá var ráðist í aðgerð 5 dögum síðar.  Þar á eftir tók við hörð lyfjameðferð og geislar.

Brjóstakrabbamein er læknað í rúmlega 90% í tilfella á Íslandi.  Það er stórkostleg tölfræði og alls ekki sjálfgefin.  Hún hjálpaði okkur mikið þegar þessi ósköp komu upp.  Gallinn var að ég gerði eins og ég geri yfirleitt, fer á netið og reyni að afla mér frekari upplýsinga.  Þá fann ég fljótt að sú gerð brjóstakrabbameins sem Unnur Ösp mín var með hafði ekki jafn góða ferilskrá.  Í besta falli 60% sigurlíkur eða svo.  Síðar lærði ég reyndar að þær voru nær 33% en sem betur fer vissi ég það ekki þá.  

En svo ég komi mér að efninu.  Þegar maður lendir í því að standa við hliðina á þeirri manneskju sem manni þykir vænst um veikri (og mögulega dauðvona) reynir maður auðvitað eftir allra fremsta megni að vera bjartsýnn.  Styðja og hugga sem mest maður má.  Það er þó ekki þar með sagt að maður hugsi ekki einhvern andskotann sem er ekki jafn jákvætt.  Ég átti erfitt með að verjast hugsuninni um hið versta.  Sá ítrekað fyrir mér jarðarför.  Hversdagslegar aðstæður mínar með strákinn okkar ef hún myndi deyja og þá einhverja fáránlega litla hluti eins og hver ætti að sjá um að klippa neglurnar á stráknum ef hún færi? En það var einmitt (og er oftast nær enn!) í hennar verkahring.  Hvernig ætti ég að meika það að elda alltaf?  Ekki beint hugsanir sem mér finnast sérstaklegar rökréttar eftirá sem helstu áhyggjuefni ekkils.  Ég er vanur að deila öllum fjandanum með konunni minni, hinum ómerkilegustu pælingum, vafalítið henni til mismikillar gleði, en þarna var komin upp sú staða að ég gat ekki sagt henni það sem lá lang-lang-lang þyngst á mér, þ.e. að ég var algjörlega að deyja úr áhyggjum yfir því að hún yrði mögulega farin innan 18 mánaða.

Það bjó einhvern veginn til einhvern ósýnilegan múr, sem ég reyndi þó að koma í veg fyrir að hún fyndi fyrir, enda mitt aðalstarf í þessu að láta hana að sjálfsögðu ekki finna fyrir öðru en bjartsýni og fullvissu um bata.  Ég var samt smátt og smátt að gefa eftir.  Að missa tökin á bjartsýninni í hausnum á mér, án þess þó að átta mig kannski á því fyrr en eftirá.  

Inní þessari innri baráttu miðri fékk ég nefnilega ómetanlega hjálp.  Ég frétti af "makahópi" hjá Ljósinu.  Ég mætti þangað og vissi eiginlega ekki hverju ég átti von á, hvað væri gert á slíkum stað til að vinna úr ómögulegri stöðu.  En þar fann ég nákvæmlega þann félagsskap sem ég þurfti á að halda.  Hitti fólk í þessari sömu stöðu og ég.  Fólk með sömu "fáránlegu" hugsanirnar, sömu áhyggjurnar og sömu verkefnin.  Á hverju fimmtudagskvöldi hittumst við á vegum Ljóssins í litlum hópi og ég náði einhvern veginn jarðsambandi aftur.  Sætti mig við að þetta væri auðvitað fullkomlega eðlilegt að hugsa um og áttaði mig á því að ég væri alls ekki einn í þessum slag.  Sú vissa hjálpaði ótrúlega mikið.  Enda hugsa ég til þeirra tveggja sem ég hitti oftast, sem sérstaka bjargvætta í minni andlegu heilsu á þessum tíma.  Það tekur mig líka ósegjanlega sárt að vita til þess að þau voru ekki jafn lánsöm og ég, heldur þurftu að lokum að kveðja sína maka.  Fólkið sem ég leit upp til og komu mér aftur á jákvæðari stað.  Þessi krabbameinsheimur er ekkert eðlilega harkalegur, en það hafa því miður alltof margir reynslu af.

Það sem ég man að sat í mér var þetta.  Allt þetta stórundarlega drasl sem gekk á í hausnum á manni voru eðlilegar vangaveltur við fáránlegum aðstæðum sem enginn hefur undirbúning fyrir.  Ég var hinsvegar að verða bilaður á þessu vegna þess að ég hafði ekki vettvang til að ræða þetta við nokkurn mann.  Þetta tekurðu ekkert upp við makann eða nánustu aðstandendur, enda vill enginn auka á áhyggjur þeirra aðila.  Nógu áhyggjufullir eru allir, eðlilega, útaf stöðunni sem uppi er.  Þrátt fyrir að tíðindin af konunni minni væru heilt yfir jákvæð þegar meðferðin hófst, var krabbameinið greint mjög hraðvaxandi og í reynd voru þau ekki eitt í brjóstinu heldur þrjú.  Slíkan baráttuanda krabbameinsins ber maður ekkert á torg.  

Nema í þessum hópi hjá Ljósinu.  Þar gat maður talað umbúðalaust og ég á endanum losaði um þennan sístækkandi hnút í maganum sem hafði byggst upp undanfarna mánuði.  Þar kem ég aftur að kjarna málsins og ástæðu þess að ég skrifa þetta nú.  Makar fólks með krabbamein verða líka að hugsa um sjálft sig og ræða við fólk í sömu stöðu um þessi ósköp.  Hjá Ljósinu, í gegnum stuðningsnet Krafts, hjá Krabbameinsfélaginu eða með einhverjum öðrum hætti.  Hafið bara samband við mig ef annað þrýtur.  Mér var þetta allavega ótrúleg huggun, enda þótt fólk vilji, er einhvern veginn fullkomlega vonlaust að setja sig í þessi spor fyrr en reynt hefur.

Varla er hægt að opna á þetta mál allt án þess að minnast þess hvað maður er þakklátur af öllu hjarta, gjörsamlega frá rótum.  Fyrir þá í makahóp Ljóssins, fyrir læknana og hjúkrunarfólkið sem bjargaði konunni minni.  Ég hef nefnt hér tvo lækna sem eru á ósnertanlegum stalli í mínum huga og get ekki klárað þetta án þess að bæta þar við Óskari Jóhannssyni krabbameinslækni og Hrönn Finnsdóttur hjúkrunarfræðingi sem tóku við henni og fylgdu í þessa lykilmeðferð, eftir leitina sem nefnd var hér að ofan.  Fyrir elskurnar sem pössuðu pínulitla strákinn okkar svo ég gæti fylgt Unni í allar lyfjameðferðirnar og skoðanirnar. Aftur og aftur.  Fyrir að ég skyldi vinna á stað (og vinn enn) þar sem ég fékk fádæma bakland vinnuveitandans í að vera með fólkinu mínu þegar það þurfti á því að halda.  Fyrir vinina og fjölskylduna sem mættu eftir pöntunum þegar ég og við báðum um og svo þá fjölmörgu sem hugsuðu hlýtt til okkar litlu fjölskyldunnar.  

Ég var búinn að setja mér það "deadline" haustið 2007 að skrifa þennan pistil eftir 5 ár, ef allt gengi vel (veit ekki af hverju það var alltaf lykilatriðið á sínum tíma, en ég man vel eftir því skilyrði), enda 5 ára múrinn eftir greiningu sá sem horft er á þegar talað er um fullan bata af þessu meini.  Það segir sitt um þessa endalausu tortryggni og ótta við ósigur að ég treysti mér ekki fyrr til að standa við það loforð fyrr en nú.  Enda hafði nánast hver einasti hósti fyrstu árin vakið hjá manni ótta um meinvörp í lungum, endurkomuna sem allir í þessari stöðu óttast og við á þessari leið búin að kynnast allskonar frábæru fólki sem hefur ekki verið jafn lánsamt.  Það er samt allt komið á betri slóðir í hausnum.  Ég leyfi mér að horfa fram á veginn núna  Hafðu þetta krabbahelvíti, þetta er búið.

Ekki hef ég tölu á öllum þeim Facebook-færslum, Facebook-hópum, bloggfærslum, fréttum osfrv. þar sem menn bera sig aumlega yfir háu bensínverði.  Það skiptir í sjálfu sér litlu hvort lítrinn kostaði 100 eða 200 kr., mögulegar aðgerðir eru alltaf svipaðar: lækkum skatta á eldsneytisverð, hættum að versla við eitt eða fleiri olíufélaganna í x tíma, mótmælum eins og vörubílstjórar gerðu osfrv.  En þetta er allt hálf marklaust.  Olíuverð hefur hækkað og mun gera það áfram til lengri tíma vegna minnkandi forða í heiminum, krónan hrundi og það er ekki nein veruleg breyting á þessu í augsýn.  Nýir orkugjafar verða skattlagðir fyrir rest eða veggjöld notuð til að sækja aura handa ríkinu, ekki hafa neinar áhyggjur af öðru, óháð því hvaða flokkur stjórnar.

Fyrir fólk á höfuðborgarsvæðinu er þetta því frekar augljóst þó fæstir virðist hafa áttað sig á þessu.  Hættið þessu andskotans væli og kaupið ykkur árskort í strætó á 35.000!  Jebb, þú last rétt, það er hægt að ferðast ótakmarkað með Strætó fyrir heilar 2.916 kr. á mánuði!  Hefðbundið heimili klárar bensínið sem fæst fyrir slíka upphæð á 2-3 dögum!  Þökk sé öndvegis tilboði á straeto.is (sem endar 2. sept) fær maður nú 33% lengri tíma pr. hvert strætókort á hefðbundnu (og jafnframt hræódýru) verði.

Ég veit að það er annað í boði en keyra eða taka strætó, s.s. labba eða hjóla.  Sjálfur mátti ég bara til með að taka þetta fyrir þar sem mér finnst alltaf jafn kómískt að heyra fólk hrósa mér fyrir að taka strætó í vinnunna, en jafnframt sjá ástæðu til að afsaka af hverju það gerir ekki slíkt hið sama.  Iðulega er samnefnarinn sá að fólk hefur ekki reynt þetta í fjöldamörg ár.  Það er vitnað í pólitískar ástæður, "R-listinn [eða íhaldið eftir því hver talar] eyðilagði leiðakerfið með breytingunni XXXX [setjið inn eitthvað ártal fljótlega eftir krist]", dvöl á stoppistöð í óveðrinu í janúar 1991 meðan beðið var eftir næsta vagni í 20 mínútur eða eitthvað í þessum dúr.  En það er einfaldlega búið að gjörbreyta kerfinu á síðustu árum gott fólk. T.d. mæta 4-5 vagnar á sama tíma í Ártúni sem þýðir að þú hoppar útúr einum vagni og inn í þann næsta án þess að þurfa að bíða nokkuð, eða þá í 1-2 mín í mesta lagi.

Auðvitað er ýmislegt við leiðakerfið sem ég væri til í að breyta, s.s. því hvenær síðustu vagnar fara, tíðni ferða osfrv, en það er ekki eins og fjöldamargt við einkabílinn sé drepleiðinlegt utan bensínverðsins.  Eða finnst þér sérstök veisla að leita að bílastæði?  Gaman að fara með bílinn í smur og greiða fyrir það sem samsvarar strætóferðum í 5 mánuði?  Já eða hefurðu íhugað að skipta um bíl eftir hrun og séð að nýr  5 dyra Yaris er kominn uppfyrir 2,6 milljónir?  Jebb, ég er ekkert að grínast með það þannig að þið getið rétt ímyndað ykkur hvað stationbíll með sæmilegri vél kostar!

Ýmsir setja það fyrir sig að læra á leiðakerfið en þökk sé blessuðu Internetinu er það miklu auðveldara en hér áður fyrr.  Á straeto.is er svokallaður ráðgjafi þar sem slegið er inn hvaðan er farið og hvert þarf að komast fyrir hvaða tíma og þá segir kerfið manni einfaldlega hvaða leiðir henta.  Dauðeinfalt og virkar vel.

Nú er ekki svo að skilja að ég sé frelsaður hippi sem aldrei kem uppí bíl.  Við fjölskyldan eigum bíl sem er keyrður 15-20þ km á ári.  En ég leyfi mér þó að fullyrða að við spörum okkur bensín fyrir amk 15 þús á mánuði með því að ég nota Strætó í vinnunna og töluvert þess utan að auki.  Fyrir utan að spara slurk af aurum er þetta einfaldlega verulega þægilegt þegar komist er yfir aðlögunartímabilið með tilheyrandi væli.  Í stað þess að vera í morguntraffíkinni að leita að bestu akreininni til að komast áfram situr maður eins og fínn maður og lætur ferja sig meðan hlustað er á góða tónlist eða hljóðbók.  Þó ég sé ekki sérstaklega stressaður í umferðinni er maður einhvern veginn betur afslappaðri og betur búinn að kúpla sig úr vinnugírnum þegar heim er komið seinnipartinn með gula vagninum.  Veðrið er misgott í borginni en það eru líka allir forstofuskápar í landinu fullir af útifötum.  Fullfrískt fullorðið fólk sem treystir sér ekki til að vera uppklætt utandyra í nokkrar mínútur á hverjum degi þarf auðvitað að hugsa sinn gang í víðara samhengi.

Nákvæmlega hvenær ætlar þú að breyta þínum ferðavenjum?  Þegar bensínið verður komið upp í 300 kr./ltr, 400 kr./ltr eða þegar leikskólakrökkum er ekki hleypt út að leika sér 3x í viku fyrir svifryksmengun á veturna?  Hættu að bíða eftir kraftaverkinu sem kemur ekki og keyptu þér strætókort núna!

Tók loksins þátt í hinum hressandi samkvæmisleik á Facebook að telja upp 15 plötur sem maður telur að eigi ávallt eftir að fylgja manni. Í þetta má svo ekki eyða lengri tíma en 15 mínútum sem er ágætt því ég gæti vafalítið eytt heilli helgi í svona heilabrot. Hér er listinn minn, í engri sérstakri röð, en þó vissulega engin tilviljun hvaða bönd eru efst.

Pearl Jam - Vitalogy
Pearl Jam - Ten
Pearl Jam - No Code
Radiohead - OK Computer
Radiohead - In Rainbows
The Cardigans - Long gone before daylight
Skálmöld - Baldur
Maus - lof mér að falla að þínu eyra
Sigur Rós - Ágætis Byrjun
Sigur Rós - Takk...
The Libertines - The Libertines
Kiss - Alive II
Pixies - Doolittle
W.A.S.P. - The Headless Children
Anthrax - Among the living

Ég féll næstum á tíma og er löðursveittur eftir hroðalega erfiða baráttu um síðasta sætið. Hér vantar klárlega eitthvað, en þetta spannar samt ágætlega plötur sem hafa fylgt mér, sumar í rúm 20 ár, ein í 2 mánuði og allt þar á milli. Var að reyna að hafa ekki of margar með sömu hljómsveitunum en gat ekki valið á milli þannig að nokkrar sögulegar eru útí kuldanum í staðinn. Hlusta misoft á þessa gæðagripi en allar eiga það sameiginlegt að koma inn aftur og aftur, sama hvaða stefnur eru ríkjandi á playlistanum þá stundina.

Eftir tónleika Skálmaldar á Sódómu í kvöld sé ég ástæðu til að biðja lesendur mína afsökunar. Það er ljóst að í þessari grein hér á undan hélt ég of mikið aftur af mér og sagði í reynd bara hálfan sannleika. Þessi hljómsveit er einfaldlega sú langbesta sem hefur komið fram á Íslandi.

Hljómsveitir verða ekki mældar eingöngu af plötum heldur er tónleikaframmistaða þeirra lykilatriði. Eftir að hafa séð Skálmöld spila í annað skipti er ljóst að við hógværari lýsingarorð verður ekki unað og ég biðst innilegrar afsökunar að hafa ekki komið því nógu greinilega á framfæri í fyrri pistli að hér væri um að ræða það langbesta sem gerst hefur í íslenskri tónlistarsögu.

Vona að tilraun mín til hófstillingar í fyrri pistli verði mér ekki aldurtila en í kvöld missti ég heyrnina og það var fyllilega þess virði.  Núna heyri ég til að mynda 75% suð og 25% eitthvað sem minnir á eðlilega heyrn. Ég festi eitthvað á filmu á litla Ixus og mun koma því skilmerkilega á Youtube við tækifæri en minniskortið kláraðist í hálfri Kvaðningu þannig að enn á ný mistekst mér að koma þeirri epík á vefinn. Fyrir næstu tónleika verður gripið til tæknilegra aðgerða, það er ljóst.

Svo fólk haldi ekki að ég sé einn, snargeðveikur tölvunörd í Grafarvogi að missa mig yfir þessari hljómsveit, er vert að geta að meðal dolfallinna í kvöld var biskupsdóttir og kvenkyns ljóshærður lögfræðingur tryggingafélags ásamt nokkuð fyrirsjáanlegum trylltum karlmönnum. Það segir sína sögu. Þeir sem mæta verða dolfallnir, burtséð frá fyrri áhuga á tónlist, háralit, aldri eða stöðu.

Ekki getur maður látið taka sig alvarlega sem nöldrandi kverúlant öðruvísi en að blogga um bindi alþingismanna eða hugsanlegan skort á þeim.  Hvernig fólk fær það út að það sé mikilvægur þáttur í virðingu fyrir Alþingi að karlmenn séu með hálstau er mér ofan skilningi.  Það er grunnhyggið og ber þess merki að sérstakt útlit, ákveðin ímynd af karlmanni með bindi, skipti viðkomandi meiru en innihald.  Sjálfsagt mál að gera þá kröfu að fólk sé snyrtilega klætt, en að bindi/slaufa spili lykilrullu í því er furðuleg míta.

Best ég setji þetta í annað samhengi.  Nú er Dalai Lama á leið til landsins, ef honum myndi líka svo vel hérlendis að hann ákvæði að setjast hér og bjóða sig fram til Alþingis (hann færi auðvitað fram fyrir Framsóknarflokkinn fyrst ég gaf honum þessa hugmynd),  þætti talsmönnum hálstaua Alþingi setja mikið niður ef Lama dirfðist til að mæta bindislaus?

Kannski ekki raunhæfasta dæmið.  En ef Dalai Lama getur komist með vott af virðingu í gegnum lífið bindislaus, af hverju má Þór Saari ekki gera það líka?

Breytt kl. 22:10.  Ég vissi að Dalai Lama samlíkingin væri hæpin en ekki að hún væri stolin, eða amk stolin í gáleysi!  Frúin sagðist sem sagt hafa séð þetta einhversstaðar áður   Ekki man hún hvar þannig að ég heiðra viðkomandi með link þegar hann finnst!

---
Mikill fjöldi fólks hefur velt því fyrir sér á undanförnum mánuðum hvort hag þeirra sé betur borgið erlendis en á Íslandi.  Ég neita því ekki að sjálfur hefur maður haft þetta bakvið eyrað og hugsað útí þennan möguleika.  Það sem ýtir eiginlega stöðugt við mér er þetta gríðarlega framboð á neikvæðri umræðu.  Enda hef ég heyrt í mörgum viðtölum við brottflutta samlanda hvað þeir eru fegnir að komast "útúr þessu andrúmslofti".  Vissulega eru erfiðleikar í efnahagslífi nágrannalandana en hérlendis eru þeir af slíkri stærðargráðu að þessi umræða gegnsýrir alla umræðu útum allt!  Ég tók þá meðvituðu ákvörðun fyrir einhverjum mánuðum að hætta að horfa á alla fréttatíma, það vissulega hjálpar, en ég get einhvern veginn ekki lokað bara augunum fyrir öllum þessum fréttum, andsk. þjóðmálaáhuginn er böl.

Síðan neita ég því ekki að það fyllir mig ákveðnu vonleysi fyrir hönd lífvænlegra fyrirtækja í landinu hvernig bankarnir og ríkið virðist vera að spila úr fyrirtækjunum sem koma í fangið á þeim.  Sbr. grein forstjóra Office1 um helgina og viðlíka ummæli fjölmargra í atvinnulífinu að undanförnu.  Það gengur ekki að þetta litla hlutfall fyrirtækja sem þrátt fyrir allt stendur vel, þurfi að fara í fyrirfram vonlausa baráttu við ríkið.  Hvort eignaumsýslufélag ríkisins sé besta lausnin á þessum vanda veit ég ekki en ég tek alvarlega ráðleggingar frá jafn reyndum sérfræðingum og hinum sænska Mats Josefsson.

---
Úff... las þetta yfir og talandi um að kasta steinum úr glerhúsi,  ég að kvarta yfir offramboði á neikvæðri umræðu og býð svo uppá þetta!  Mæli með að þið kíkið á Baggalút til að hressa ykkur við.